Dziedziczenie ustawowe odbywa się zgodnie z przepisami prawa, które określają, kto ma prawo do spadku i w jakiej części. Z kolei dziedziczenie testamentowe pozwala zmarłemu na wyrażenie swojej woli odnośnie do podziału majątku poprzez sporządzenie testamentu. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej różnicom między tymi dwoma formami dziedziczenia.
Dziedziczenie ustawowe
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu. Taki sposób dziedziczenia jest również stosowany w sytuacji, gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Reguły dziedziczenia ustawowego opierają się na przepisach prawa dotyczących pokrewieństwa, małżeństwa lub przysposobienia.
Krąg spadkobierców ustawowych
W dziedziczeniu ustawowym istnieje określona hierarchia spadkobierców, którzy dziedziczą w ustalonej kolejności:
Pierwsza grupa – małżonek i dzieci spadkodawcy
W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci i małżonek zmarłego. Dzieci i małżonek dziedziczą w równych częściach, przy czym część małżonka nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku. Dzieci przysposobione mają takie same prawa jak biologiczne.
Druga grupa – małżonek, rodzice, rodzeństwo spadkodawcy i ich zstępni
Jeśli spadkodawca nie miał dzieci, do dziedziczenia przystępują małżonek i rodzice zmarłego. Udział małżonka wynosi połowę spadku, a rodzice dziedziczą po 1/4 spadku. W przypadku śmierci jednego z rodziców jego część przypada rodzeństwu spadkodawcy lub ich zstępnym.
Trzecia grupa – dziadkowie spadkodawcy i ich zstępni
Jeśli brak jest spadkobierców z poprzednich grup, dziedziczą dziadkowie. W przypadku śmierci dziadków ich część przypada zstępnym.
Czwarta grupa – pasierbowie spadkodawcy
Pasierbowie dziedziczą, jeśli nie ma innych spadkobierców i oboje ich rodzice zmarli.
Piąta grupa – gmina lub Skarb Państwa
W przypadku braku spadkobierców spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarbowi Państwa, jeśli nie można ustalić gminy.
Proces dziedziczenia ustawowego
Dziedziczenie ustawowe jest automatyczne i regulowane przez prawo. Spadkobiercy mogą nabyć spadek bez konieczności podejmowania dodatkowych działań, jednak mogą go odrzucić w ciągu sześciu miesięcy od dnia dowiedzenia się o powołaniu do spadku.
Dziedziczenie testamentowe
Testament jest dokumentem, w którym spadkodawca określa, jak ma być podzielony jego majątek po śmierci. Umożliwia on spadkodawcy swobodne rozporządzanie swoim majątkiem, w tym powołanie do dziedziczenia osób, które nie dziedziczyłyby z mocy ustawy.
Warunki ważności testamentu
Testament jest ważny, jeśli spełnia następujące warunki:
- Zdolność testowania — spadkodawca musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych.
- Zgodność z prawem — testament musi być sporządzony zgodnie z prawem i zasadami współżycia społecznego.
- Brak wad oświadczenia woli — testament nie może być sporządzony w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji, pod wpływem błędu czy groźby.
- Forma testamentu — testament musi być sporządzony w jednej z form przewidzianych przez prawo.
Formy testamentu
Testamenty dzielą się na dwie kategorie: zwykłe i szczególne.
Zwykłe
- Własnoręczny (holograficzny) – sporządzony własnoręcznie przez spadkodawcę.
- Notarialny — sporządzony przez notariusza.
- Urzędowy (alograficzny) – sporządzony w obecności urzędnika.
Szczególne
Mogą być sporządzone w wyjątkowych okolicznościach, takich jak testament ustny, podróżny lub wojskowy.
Krąg spadkobierców testamentowych
Testament pozwala spadkodawcy na powołanie do dziedziczenia dowolnych osób, zarówno krewnych, jak i osób spoza rodziny. Umożliwia także uprzywilejowanie niektórych spadkobierców ustawowych, przyznając im większe udziały w spadku.
Aby testament wszedł w życie, musi zostać otwarty i ogłoszony. Osoba posiadająca testament powinna złożyć go w sądzie, lub u notariusza.
Podsumowanie
Dziedziczenie ustawowe, choć prostsze i automatyczne, nie zawsze odzwierciedla rzeczywiste intencje zmarłego. Testament daje pełną swobodę w dysponowaniu majątkiem, ale wymaga spełnienia określonych formalności.
