Od 10 września 2025 r. obowiązują istotne modyfikacje w procedurze cywilnej wprowadzone ustawą z 5 sierpnia 2025 r. (Dz.U. 2025 poz. 1172). Celem ustawodawcy było ograniczenie zbędnego formalizmu, zwiększenie roli mediacji i lepsze dostosowanie sądów do cyfrowej rzeczywistości. Zmiany te są elementem szerszego procesu cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości i przygotowaniem do kolejnych reform zapowiedzianych na 2026 rok.
Poniżej omawiamy najważniejsze modyfikacje, które już teraz mają praktyczne znaczenie dla stron i pełnomocników procesowych.
Koniec nadmiernego formalizmu – uchylenie art. 130(1a) k.p.c.
Jedną z najbardziej oczekiwanych zmian było usunięcie przepisu art. 130(1a) k.p.c. Dotychczas pozwalał on sądowi na natychmiastowy zwrot pisma procesowego wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika, jeśli zawierało braki formalne – bez wzywania do ich uzupełnienia.
W praktyce prowadziło to do sytuacji, w których drobne błędy skutkowały stratą czasu, a nawet koniecznością ponownego ponoszenia opłat sądowych. Teraz takie pisma będą traktowane tak samo, jak te składane przez strony działające samodzielnie – sąd powinien wezwać do uzupełnienia braków. To krok w stronę równego traktowania stron i ograniczenia barier proceduralnych.
Mediacja w centrum uwagi – cyfryzacja i dostępność
Nowelizacja wyraźnie wzmacnia pozycję mediacji jako realnej alternatywy wobec tradycyjnego procesu.
Kwalifikowany podpis elektroniczny
Od września możliwe jest podpisanie protokołu z mediacji oraz ugody mediacyjnej kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Rozwiązanie to szczególnie ułatwia prowadzenie postępowań w trybie zdalnym – eliminuje konieczność wymiany papierowych dokumentów i przyspiesza proces zatwierdzania ugód przez sąd.
Dorozumiana zgoda na mediację
Zmieniono także zasady kierowania stron do mediacji. Brak odpowiedzi na skierowanie w terminie 7 dni oznacza zgodę na udział w postępowaniu mediacyjnym. Opozycja musi być wyrażona wprost i w odpowiednim czasie. To zmiana, która ma zwiększyć liczbę mediacji i realnie odciążyć sądy.
Łatwiejszy kontakt z mediatorem
Nowe przepisy umożliwiają przewodniczącemu szybkie przekazywanie mediatorowi danych kontaktowych stron i pełnomocników – także wtedy, gdy znajdują się one w innych aktach sądowych. Mediator nie musi już czekać na dodatkowe procedury, co skraca czas potrzebny na rozpoczęcie rozmów ugodowych.
Ugody podczas posiedzeń zdalnych
Postępowania online stają się codziennością. Nowelizacja przewidziała, że zawarcie ugody na posiedzeniu zdalnym jest możliwe nawet wtedy, gdy strony nie mogą jej fizycznie podpisać. Wystarczy odpowiednia adnotacja w protokole sporządzonym przez sąd.
To elastyczne rozwiązanie nie tylko oszczędza czas, ale także zwiększa dostępność wymiaru sprawiedliwości dla osób, które nie mogą stawić się w budynku sądu.
Doręczenia elektroniczne – koniec wątpliwości
Spore znaczenie ma również doprecyzowanie przepisów dotyczących doręczeń elektronicznych. Jeśli w systemie teleinformatycznym albo portalu informacyjnym brakuje potwierdzenia odbioru pisma, doręczenie uznaje się za skuteczne po upływie 14 dni od umieszczenia dokumentu w systemie.
Dzięki temu strony wiedzą, w jakim momencie rozpoczyna bieg termin procesowy, a sądy unikają sporów o skuteczność doręczenia.
Podsumowanie
Zmiany obowiązujące od 10 września 2025 r. można streścić w kilku punktach:
- usunięcie automatycznego zwrotu pism procesowych od profesjonalnych pełnomocników,
- dopuszczenie kwalifikowanego podpisu elektronicznego w mediacjach,
- wprowadzenie dorozumianej zgody na mediację,
- usprawnienie kontaktu stron z mediatorem,
- możliwość zawierania ugód podczas posiedzeń zdalnych,
- jasne zasady doręczeń elektronicznych.
Wszystkie te rozwiązania zmierzają w jednym kierunku – uproszczenia procedury, przyspieszenia rozpoznawania spraw i szerszego wykorzystania narzędzi cyfrowych w sądownictwie. To sygnał, że polski wymiar sprawiedliwości konsekwentnie zmierza ku większej elastyczności i nowoczesności.
