Domy Pomocy Społecznej (DPS) odgrywają bardzo ważną rolę w systemie wsparcia osób starszych, chorych i niepełnosprawnych, zapewniając im opiekę na najwyższym poziomie. Jednak kwestie związane z opłatami za pobyt w tych placówkach mogą wzbudzać wiele wątpliwości, zwłaszcza w kontekście tego, kto powinien ponosić koszty i czy istnieją sytuacje, w których można zostać zwolnionym z tych opłat. W niniejszym artykule przyjrzymy się, jakie osoby są zobowiązane do uiszczania opłat za DPS, jakie są wyjątki od tej zasady oraz jakie warunki muszą zostać spełnione, by uzyskać zwolnienie z tych obowiązków finansowych.
Opłaty związane z pobytem w DPS — kto je ponosi i jaka jest ich wysokość?
Obowiązek ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej (DPS) spoczywa przede wszystkim na mieszkańcu placówki, który pokrywa koszty w wysokości do 70% swojego dochodu.
W przypadku osób małoletnich odpowiedzialność ta spoczywa na przedstawicielu ustawowym, który również może przeznaczyć maksymalnie 70% dochodu dziecka.
Jeżeli mieszkaniec nie jest w stanie pokryć całej kwoty, opłatę mogą wnieść także jego bliscy – małżonek, zstępni (dzieci, wnuki) przed wstępnymi (rodzicami, dziadkami), jednakże tylko wtedy, gdy ich dochody przekraczają określone w przepisach progi.
W sytuacji, gdy mieszkaniec oraz jego rodzina nie są w stanie pokryć całości kosztów, obowiązek ten spada na gminę, która pokrywa różnicę pomiędzy średnim kosztem utrzymania w DPS a wniesionymi opłatami. Gmina, z której osoba została skierowana do DPS, ma jednak obowiązek ponosić opłaty wyłącznie w przypadku, gdy mieszkaniec oraz inne osoby zobowiązane nie są w stanie pokryć pełnej kwoty.
Kryteria dochodowe — zmiany w przepisach
Od 1 stycznia 2025 roku planowane jest podwyższenie kryteriów dochodowych w pomocy społecznej, co wpłynie także na opłaty za pobyt w domach pomocy społecznej. Kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej wzrośnie do 1010 zł, co stanowi 30-procentowy wzrost. Natomiast dla osoby w rodzinie wyniesie 823 zł, co oznacza wzrost o 37%. Te zmiany mają na celu dostosowanie świadczeń do rosnących kosztów życia, a także wpłyną na podniesienie kwot świadczeń pieniężnych, takich jak zasiłek stały czy pomoc na usamodzielnienie. Weryfikacja kryteriów dochodowych, która zgodnie z ustawą o pomocy społecznej powinna odbywać się co trzy lata, została oparta na badaniach progu interwencji socjalnej z 2024 roku. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej rozważa także wprowadzenie corocznej weryfikacji, aby lepiej odpowiadać na zmieniającą się sytuację ekonomiczną. Ostateczne decyzje dotyczące nowych kryteriów dochodowych zapadną po uzgodnieniach z Radą Dialogu Społecznego.
Zwolnienie od opłat za DPS — kiedy jest możliwe?
Istnieją sytuacje, w których osoby zobowiązane do ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej mogą zostać częściowo lub całkowicie zwolnione z tego obowiązku.
Zwolnienie takie może nastąpić na wniosek osoby wnoszącej opłatę, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego.
Przesłanki do uzyskania zwolnienia obejmują m.in.:
- trudną sytuację materialną lub życiową, np. długotrwałą chorobę,
- niepełnosprawność,
- bezrobocie, a także
- konieczność utrzymywania się z jednego świadczenia lub samotne wychowywanie dziecka.
Ponadto zwolnienie przysługuje, gdy osoba obowiązana do opłat sama przebywała w rodzinie zastępczej lub wykazuje, że mieszkaniec domu pomocy społecznej rażąco naruszył obowiązki alimentacyjne. W szczególnych przypadkach, takich jak prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu władzy rodzicielskiej lub skazaniu za przestępstwo przeciwko osobie obowiązanej do opłat, osoba ta może zostać całkowicie zwolniona z obowiązku ponoszenia kosztów. Zwolnienie to obejmuje również jej zstępnych.
Podsumowanie
System opłat za pobyt w Domach Pomocy Społecznej uwzględnia zarówno sytuację finansową mieszkańców, jak i ich rodzin, zapewniając jednocześnie możliwość uzyskania zwolnienia w szczególnych przypadkach. Przepisy te mają na celu ochronę osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, dbając o to, aby opłaty nie stanowiły dla nich nadmiernego obciążenia. Planowane zmiany w zakresie kryteriów dochodowych, które wejdą w życie od stycznia 2025 r., mogą dodatkowo wpłynąć na dostępność i wysokość świadczeń związanych z pobytem w DPS, co powinno poprawić sytuację wielu osób i ich rodzin. Warto śledzić rozwój legislacyjny w tej kwestii, aby być na bieżąco z nowymi rozwiązaniami prawnymi i możliwościami, jakie one oferują.
